रायगड एसीबीचा डिजिटल प्रहार
27 Dec 2025 13:20:07
भ्रष्टाचार ही आपल्या समाजव्यवस्थेला लागलेली एक अशी वाळवी आहे, जी आतून प्रशासन आणि सामान्य जनतेचा विश्वास पोखरत चालली आहे. लोकशाहीच्या बळकटीकरणासाठी पारदर्शक आणि गतिमान प्रशासन ही काळाची गरज आहे. याच पार्श्वभूमीवर रायगड जिल्ह्याच्या लाचलुचपत प्रतिबंधक विभागागाने () सुरू केलेली 8087821064 ही नवीन व्हॉट्सअॅप हेल्पलाईन केवळ एक तांत्रिक सुविधा नसून, तो सामान्य माणसाच्या हातात दिलेले एक प्रभावी शस्त्र आहे.
“एक संदेश, थेट कारवाई“ या संकल्पनेतून साकारलेली ही सेवा भ्रष्टाचाराच्या अंधार्या जगावर प्रकाशाचा झोत टाकणारी ठरेल, यात शंका नाही. आजच्या वेगवान युगात तंत्रज्ञान हे परिवर्तनाचे सर्वात मोठे माध्यम बनले आहे. व्हॉट्सअॅपसारख्या लोकप्रिय मेसेजिंग अॅपचा वापर करून लाचलुचपत प्रतिबंधक विभागाने सामान्यांपर्यंत पोहोचण्याचा जो मार्ग निवडला आहे, तो अत्यंत कौतुकास्पद आहे.
अनेकदा सरकारी कार्यालयांमध्ये कामासाठी गेलेल्या सामान्य नागरिकाला जेव्हा लाचेची मागणी केली जाते, तेव्हा त्याच्या मनात भीती आणि संभ्रम असतो. तक्रार कोणाकडे करायची, कार्यालयात जाऊन प्रक्रिया पूर्ण करण्यासाठी लागणारा वेळ आणि सुरक्षिततेची चिंता यामुळे अनेक जण गप्प बसणे पसंत करतात. मात्र, आता खिशातल्या मोबाईलवरून केवळ एक संदेश पाठवून ही तक्रार नोंदवणे शक्य झाल्यामुळे भ्रष्टाचार्यांना जरब बसणार आहे.
ठाणे परिक्षेत्राचे पोलीस अधीक्षक शिवराज पाटील यांच्या हस्ते झालेल्या या उपक्रमाचे उद्घाटन म्हणजे प्रशासनाने जनतेच्या हातात दिलेली न्यायाची गुरुकिल्लीच आहे. लाचलुचपत प्रतिबंधक विभागाच्या या पुढाकारामुळे तक्रार निवारण प्रक्रियेतील गुंतागुंत कमी झाली आहे. रायगड जिल्ह्यासारख्या भौगोलिकदृष्ट्या विस्तारलेल्या भागात, जिथे डोंगरदर्या आणि दुर्गम गावे आहेत, तिथे नागरिकांना अलिबाग किंवा इतर केंद्रांवर प्रत्यक्ष येणे कठीण असते.
अशा वेळी डिजिटल क्रांतीचा हा आधार अत्यंत मोलाचा ठरतो. टोल फ्री क्रमांक 1064 किंवा ई-मेल या सुविधा आधीपासूनच उपलब्ध होत्या, परंतु व्हॉट्सअॅपच्या माध्यमातून फोटो, ऑडिओ क्लिप किंवा व्हिडिओ पुरावा म्हणून पाठवणे आता अधिक सोपे झाले आहे. भ्रष्टाचाराविरुद्धच्या लढाईत पुराव्याला अनन्यसाधारण महत्त्व असते आणि या हेल्पलाईनमुळे तातडीने पुरावे सादर करण्याची सोय उपलब्ध झाली आहे.
पोलीस उप अधीक्षक सरिता भोसले, पोलीस निरीक्षक निशांत धनवडे आणि नारायण सरोदे यांच्या मार्गदर्शनाखाली कार्यन्वित झालेली ही यंत्रणा भ्रष्टाचाराच्या प्रवृत्तीला आळा घालण्यासाठी कटिबद्ध असल्याचे दिसते. या प्रक्रियेत केवळ तक्रार नोंदवणे महत्त्वाचे नसून, त्या तक्रारीवर होणारी जलद कारवाई हा या हेल्पलाईनचा मूळ गाभा आहे. बर्याचदा तक्रारदार या विचाराने मागे हटतो की त्याची तक्रार फाईलमध्ये दबली जाईल. परंतु व्हॉट्सअॅपसारख्या पारदर्शक माध्यमामुळे तक्रारीचा मागोवा घेणे आणि त्यावर वरिष्ठ स्तरावरून देखरेख ठेवणे अधिक सुलभ होणार आहे.
जेव्हा एखादा नागरिक लाचेच्या मागणीचा मेसेज पाठवेल, तेव्हा त्याची डिजिटल नोंद ही एक भक्कम पुरावा म्हणून काम करेल. यामुळे तपासी यंत्रणेलाही अधिक गतीने काम करणे शक्य होईल. रायगड जिल्ह्यामध्ये औद्योगिकीकरण आणि नागरीकरण वेगाने होत असल्याने महसूल, पोलीस आणि नगरविकास अशा विविध विभागांमध्ये सामान्य जनतेचा संपर्क सतत येत असतो. या ठिकाणी होणारी अडवणूक थांबवण्यासाठी ही हेल्पलाईन एक वॉचडॉग म्हणून काम करेल.
भ्रष्टाचार हा केवळ पैशांचा व्यवहार नसून तो नैतिकतेचा र्हास आहे. जेव्हा एखादा अधिकारी किंवा कर्मचारी हक्काचे काम करण्यासाठी जनतेकडून पैशांची अपेक्षा करतो, तेव्हा तो केवळ नियम मोडत नसून तो त्या व्यवस्थेचा विश्वासघात करत असतो. ही प्रवृत्ती नष्ट करण्यासाठी केवळ कायदे असून चालत नाही, तर त्या कायद्यांची अंमलबजावणी करण्यासाठी जनतेचा सक्रिय सहभाग आवश्यक असतो.
“एसीबी“ने सुरू केलेली ही नवी सेवा जनतेला त्या सहभागासाठी प्रोत्साहित करणारी आहे. जेव्हा भ्रष्ट व्यक्तीला हे समजेल की समोरचा सामान्य नागरिक आपल्या विरोधात एका क्लिकवर वरिष्ठ अधिकार्यांपर्यंत पोहोचू शकतो, तेव्हा त्याच्या मनात धास्ती निर्माण होईल. ही धास्तीच खर्या अर्थाने पारदर्शक प्रशासनाची सुरुवात आहे. या भीतीपोटीच भ्रष्टाचाराचा विचार करणार्या प्रवृत्तींना चाप बसेल आणि प्रशासकीय कामकाजात सचोटी येईल.
ही यंत्रणा यशस्वी करण्यासाठी केवळ प्रशासकीय प्रयत्न पुरेसे नाहीत. नागरिकांनीही आपल्या जबाबदारीची जाणीव ठेवून पुढे येणे आवश्यक आहे. अनेकदा तक्रार केल्यानंतर आपल्या कामाचे काय होईल किंवा आपल्याला त्रास दिला जाईल का, अशी भीती लोकांच्या मनात असते. परंतु, लाचलुचपत प्रतिबंधक विभाग अशा तक्रारदारांची गोपनीयता राखण्यासाठी वचनबद्ध असतो. लाच देणे आणि घेणे हे दोन्ही गुन्हे असले, तरी जेव्हा एखादा व्यक्ती लाचेची मागणी करतो, तेव्हा त्याविरोधात आवाज उठवणे हे सुजाण नागरिकत्वाचे लक्षण आहे.
रायगड जिल्ह्याने या हेल्पलाईनच्या माध्यमातून महाराष्ट्रासमोर एक आदर्श ठेवला आहे. डिजिटल इंडियाच्या स्वप्नाकडे जाताना प्रशासनातील भ्रष्टाचार रोखण्यासाठी अशा प्रकारच्या स्मार्ट उपाययोजना अत्यंत महत्त्वाच्या आहेत. या सुविधेमुळे भ्रष्टाचारी आणि नागरिक यांच्यातील दरी वाढेल, जी सुदृढ समाजासाठी आवश्यक आहे. या नवीन हेल्पलाईनमुळे सरकारी कामात होणारा विलंब आणि त्यातून निर्माण होणारी लाचखोरीची परिस्थिती सुधारण्यास मदत होईल.
पारदर्शकता हा लोकशाहीचा आत्मा आहे. ज्यावेळी प्रत्येक व्यवहार स्पष्ट असतो आणि चुकीच्या कामासाठी शिक्षेची खात्री असते, तेव्हाच व्यवस्था लोकाभिमुख होते. रायगड एसीबीने उचललेले हे पाऊल जिल्ह्याच्या विकासाला गती देणारे ठरेल. शासकीय यंत्रणेतील प्रत्येक घटक हा जनतेचा सेवक आहे, मालक नाही, ही जाणीव करून देण्यासाठी अशा मोहिमांची सातत्याने गरज असते.
व्हॉट्सअॅप हेल्पलाईनच्या या सुविधेमुळे आता भ्रष्टाचाराचा व्हायरस नष्ट करण्यासाठी सामान्य माणसाकडे अँटी-व्हायरस प्राप्त झाला आहे, असे म्हणणे वावगे ठरणार नाही. भविष्यात या सुविधेचा वापर करून रायगड जिल्हा भ्रष्टाचारमुक्त आणि एक आदर्श जिल्हा म्हणून नावारूपास येईल, हीच अपेक्षा आहे. प्रशासकीय पारदर्शकता वाढवण्यासाठी उचललेले हे पाऊल भविष्यात भ्रष्टाचाराच्या विरोधात एक मोठी चळवळ म्हणून उभी राहू शकते.
ज्यावेळी सामान्य नागरिक घाबरण्याऐवजी तक्रार करण्यासाठी उत्साहाने पुढे येईल, तेव्हाच खर्या अर्थाने स्वराज्याचे सुराज्य होईल. रायगडच्या मातीत अन्यायाविरुद्ध लढण्याची परंपरा आहे, आता त्याच मातीत भ्रष्टाचाराविरुद्ध डिजिटल क्रांतीच्या माध्यमातून लढा दिला जात आहे, ही अभिमानाची गोष्ट आहे. या सुविधेचा जास्तीत जास्त नागरिकांनी वापर करावा आणि भ्रष्टाचाराचा समूळ नायनाट करण्यासाठी प्रशासनाला साथ द्यावी, हेच या उपक्रमाचे यश ठरेल.