अतिवृष्टी, पूरपरिस्थितीचा सामना करण्यासाठी... रायगडात एनडीआरएफचा डेरा

 

 

अलिबाग | उमाजी म. केळूस्कर |  गेल्या काही वर्षांपासून नैसर्गिक आपत्तींचे वाढते प्रमाण आणि त्यांची तीव्रता हा आपल्यासमोरचा एक मोठा आणि गंभीर प्रश्न बनला आहे. विशेषतः कोकण किनारपट्टी आणि सह्याद्रीच्या पायथ्याशी वसलेल्या गावांना पावसाळ्यात अतिवृष्टी, पूर आणि दरडी कोसळण्याच्या घटनांचा वारंवार सामना करावा लागतो आहे.

 

या पार्श्वभूमीवर, महाडमध्ये राष्ट्रीय आपत्ती प्रतिसाद दलाचे २३ जवानांचे पथक कायमस्वरूपी तैनात करण्याचा जो धोरणात्मक निर्णय घेण्यात आला आहे, तो अत्यंत स्वागतार्ह आणि दूरदृष्टीचा आहे. काल रात्री उशिरा हे पथक महाडमध्ये दाखल झाले असून, त्यांनी महाड नगरपरिषदेच्या दस्तुरी नाक्यावरील ‘रमा विहार’मध्ये आपला तळ ठोकला आहे. हा निर्णय केवळ तात्पुरत्या दिलासा देणारा नाही, तर भविष्यातील संभाव्य संकटांशी सामना करण्यासाठी आपण सज्ज आहोत, याचे ते एक महत्त्वाचे निदर्शक आहे.

महाड आणि पोलादपूर तालुक्याने गेल्या काही वर्षांत अनेक भीषण आपत्तींचा अनुभव घेतला आहे. २०१७ चा पूर असो किंवा २०२१ मधील तळीये गावावर कोसळलेली दरड असो, या घटनांनी आपल्याला नैसर्गिक आपत्तींचे भयंकर स्वरूप दाखवून दिले आहे.

 

अनेक कुटुंबांनी आपले सदस्य गमावले, कित्येकांचे संसार उद्ध्वस्त झाले आणि आर्थिक नुकसानही मोठ्या प्रमाणावर झाले. अशा प्रत्येक वेळी, एनडीआरएफचे जवान देवदूतासारखे धावून आले. त्यांच्या अथक प्रयत्नांमुळेच अनेक जीव वाचले आणि परिस्थिती नियंत्रणात आणण्यास मदत झाली.

 

मात्र, अनेकदा हे पथक पोहोचायला लागणारा वेळ, विशेषतः संपर्क तुटलेल्या आणि दुर्गम भागांमध्ये, ही मोठी समस्या राहिली आहे. या विलंबामुळे अनेकदा हानीचे प्रमाण वाढल्याचे दिसून आले आहे. या कटू अनुभवातून शिकूनच, पावसाळ्यापूर्वीच एनडीआरएफ पथकाला महाडमध्ये तैनात करण्याचा निर्णय घेण्यात आला आहे, जो अत्यंत महत्त्वाचा आहे.

एनडीआरएफचे हे पथक केवळ जवानांचे नाही, तर ते अद्ययावत उपकरणांनी सुसज्ज आहे. त्यांच्याकडे चार फायबर होड्या, वायरलेस सेट आणि इतर आवश्यक बचाव सामग्री आहे. ही उपकरणे पूरस्थितीत अडकलेल्या लोकांना बाहेर काढण्यासाठी, वेगाने मदत पोहोचवण्यासाठी आणि संपर्क यंत्रणा कोलमडल्यास पर्यायी संदेशवहनासाठी अत्यंत उपयुक्त ठरतील.

 

वायरलेस सेट विशेषतः अशा परिस्थितीत महत्त्वाचे ठरतात जिथे मोबाईल नेटवर्क आणि इंटरनेट सेवा बाधित होते. या आधुनिक उपकरणांच्या जोरावर, पथकाला कोणत्याही आव्हानात्मक परिस्थितीत प्रभावीपणे काम करणे शक्य.

या पथकाचे कार्य केवळ मदत आणि बचाव कार्यापुरते मर्यादित नाही. आगामी काळात ही टीम महाड आणि पोलादपूर तालुक्यातील प्राधान्याने दरडग्रस्त आणि पूर प्रवण गावांना भेटी देणार आहे. या भेटींचा उद्देश केवळ पाहणी करणे नसून, तेथील नागरिकांमध्ये सुरक्षितते संदर्भात जागृती निर्माण करणे हा आहे.

 

आपत्कालीन परिस्थितीत काय करावे, सुरक्षित ठिकाणी कसे जावे, प्रशासनाने दिलेल्या सूचनांचे पालन कसे करावे, याची माहिती नागरिकांना दिली जाईल नैसर्गिक आपत्तींमधून होणारे नुकसान कमी करण्यासाठी पूर्वतयारी हा एक अत्यंत महत्त्वाचा भाग आहे. नागरिकांना धोक्याची जाणीव करून देणे, त्यांना सुरक्षिततेचे उपाय शिकवणे आणि त्यांना आपत्कालीन योजनांमध्ये सहभागी करून घेणे, यामुळे प्रत्यक्ष आपत्ती आल्यावर होणारी जीवित आणि वित्तहानी मोठ्या प्रमाणात टाळता येऊ शकते. ही जनजागृती मोहीम एक दुहेरी कार्य करेल एकीकडे प्रशासनाची तयारी मजबूत होईल आणि दुसरीकडे नागरिक स्वतः च्या आणि आपल्या कुटुंबाच्या सुरक्षिततेची जबाबदारी अधिक चांगल्या प्रकारे पार पाडू शकतील.

एनडीआरएफ पथकाचे हे कार्य स्थानिक प्रशासन, पोलीस दल, अग्निशमन दल आणि स्वयंसेवी संस्था यांच्याशी समन्वयानेच यशस्वी होऊ शकते. आपत्ती व्यवस्थापन हे केवळ एका संस्थेचे काम नाही, तर तो एक सामूहिक प्रयत्न आहे.

 

एनडीआरएफ पथक स्थानिक माहिती आणि संसाधनांचा योग्य वापर करून आपले कार्य अधिक प्रभावी करू शकते. त्याचप्रमाणे, स्थानिक प्रशासनानेही या पथकाला आवश्यक ती सर्व मदत पुरवून त्यांचे कार्य सुकर करावे. नागरिकांनीही प्रशासनावर विश्वास ठेवूनआणि त्यांच्या सूचनांचे पालन करून या प्रयत्नांना हातभार लावावा.

महाडमध्ये एनडीआरएफ पथकाची कायमस्वरूपी नियुक्ती हा नैसर्गिक आपत्तींशी दोन हात करण्यासाठी उचललेले एक अत्यंत महत्त्वाचे आणि आश्वासक पाऊल आहे. हा निर्णय आपल्याला हे दाखवून देतो की, आपण केवळ आपत्तीनंतर मदतीची वाट पाहत बसणार नाही, तर आपत्ती येण्यापूर्वीच तिच्याशी सामना करण्यासाठी सज्ज राहू.

 

या पथकामुळे महाड आणि आसपासच्या परिसरातील नागरिकांना एक मोठा दिलासा मिळाला आहे. ही केवळ एक सुरक्षा कवच नाही, तर ती एक आशेची किरण आहे, जी आपल्याला कोणत्याही संकटाचा सामना करण्यासाठी सक्षम बनवेल. नैसर्गिक आपत्तींवर पूर्णपणे नियंत्रण मिळवणे शक्य नसले तरी, योग्य तयारी, आधुनिक तंत्रज्ञान आणि सामूहिक प्रयत्नांच्या जोरावर आपण त्यांची तीव्रता कमी करू शकतो आणि होणारी हानी टाळू शकतो. महाडमधील या एनडीआरएफ पथकाचे आगमन हे त्याच दिशेने टाकलेले एक महत्त्वाचे पाऊल आहे.

पाऊस सुरु झाल्यापासून जिल्ह्यातील २६० पक्क्या तर १३ कच्च्या घरांचे नुकसान झाले आहे. एका झोपडीचे आणि एका गोठ्याचे पूर्ण नुकसान झाले आहे. आरोग्य केंद्र २, स्मशानभूमी २, मच्छिमार सोसायटी १, पोल्ट्री १ व अन्य ५ सार्वजनिक मालमत्तांचे नुकसान झाले आहे.

मागील २४ तासांत रायगड जिल्ह्यात १६० मिमी. पाऊस पडला असून सर्वाधिक म्हसळा येथे २८२ मिमी पाऊस पडला. मुरुडमध्ये २५१, पनवेल २४५, अलिबाग २४१ मिमी. इतक्या पावसाची नोंद झाली.

अलिबाग | तालुक्यातील शिरवली येथील भरत तुकाराम म्हात्रे यांच्या घरावर फांदी पडून पक्क्या घराचे नुकसान.

मुरुड | तालुक्यातील दोन ठिकाणी झाडे रस्त्यावर कोसळली होती. ही झाडे बाजूला करुन रस्ता रहदारीसाठी मोकळा करण्यात आला आहे.

पनवेल | कामोठे, नौपाडा येथील वस्तीमध्ये पाणी घुसले होते. त्याचा निचरा झाला आहे. भाताण येथील चंद्रकांत भोईर यांच्या घरावर सरंक्षण भिंत पडून नुकसान झाले आहे.

श्रीवर्धन | तालुक्यातील गवळीवाडी कोंडेपंचतन, बोर्लीपंचतन, वांजळे, हरिजन वस्ती येथे रस्त्यावर दरड पडली होती. सदर दरड बाजूला करण्यात आली असून रस्ता वाहतुकीसाठी मोकळा करण्यात आला आहे.